O pasado 14 de marzo declarábase en España o estado de alarma por un prazo de 15 días. Este foi prorrogado a posteriori outra quincena máis, ata o 13 de abril. Así mesmo, o goberno decidiu establecer unha nova prórroga de dúas semanas, co que nos situaremos no horizonte do 26 de abril e preparando probables ampliacións do confinamento.
Na devandita tesitura, atopámonos coa aplicación de sancións no marco do RD 463/2020 para facer fronte á crise sanitaria ocasionada polo Covid19. Dado que esta situación non se debe nin a conflitos na rúa nin alteracións públicas, confiouse na responsabilidade cidadá. Estas sancións remítense ás leis ordinarias para a súa aplicación. Para casos graves establécese a previsión de delitos como o de desobediencia.
As sancións baséanse na lei de seguridade cidadá, lei xeral da saúde pública, lei do sistema nacional de protección civil e o código penal (chegando a penas de prisión para a desobediencia grave).
Chegados a este punto atopámonos con dúas visións contrarias. Por unha banda, entidades e colectivos prol dereitos humanos, que alertan de que o estado de alarma propicia abusos e excesos policiais. Por outra banda, persoas partidarias dunha aplicación rigorosa e exhaustiva dos devanditos controis. Os cales se basean tanto no seu estrito cumprimento como na cobranza (á maior celeridade que a lei permita) das sancións pecuniarias. Isto tería como obxecto a procura da ejemplaridad e a solidariedade. Algo ao que a gravidade da situación actual que vivimos, obriga.
En España levamos máis de 250.000 propostas de sanción e preto de 2.200 detidos. Só o pasado 31 de marzo producíronse 150 detencións e máis de 18.000 propostas de sanción. A inmensa maioría infrinxen o capítulo 36.6 da Lei de Seguridade Cidadá: castigando cunha sanción grave a desobediencia ou resistencia á autoridade ou aos seus axentes no exercicio das súas funcións, cando non sexan constitutivas de delito, así como a negativa para identificarse a requirimento da devandita autoridade ou á alegación de datos falsos ou inexactos na identificación. Estas sancións graves supoñen multas que van desde 601 a 30.000 euros.
En todo o ano 2018 (último ano con datos) houbo 13.413 expedientes en toda España pola devandita causa. Cifras a priori superadas en tan só un día de corentena.
En clave galega temos como exemplo o caso de Santiago. O 66% dos cidadáns aos que os axentes dan o alto son sancionados. Ao 3 de abril contabilizábanse 117 expedientes sancionadores dun total de 177 identificacións, os cales se atopan en espera de determinar a contía económica por parte da delegación do goberno. No que se refire a controis de vehículos que realiza a policía local diariamente de forma aleatoria, levaron a cabo 2.775 paradas de coches, co fin de solicitar xustificantes da súa presenza na rúa. Lembrar que só está permitida a circulación para traballos autorizados e casos regrados como citas médicas, ir á compra, coidado de maiores dependentes, menores e situacións excepcionais.
Dada a situación de emerxencia, a posibilidade de contaxios masivos que desencadean mortes, o non actuar con responsabilidade, quedándose na casa e saír, sen motivo ou circunstancia que así o permita é inxusto, insolidario e irresponsable. O establecemento de sancións a tal fin, é necesario para conseguir que o confinamento consiga os resultados esperados, que o sistema sanitario non colapse e que haxa o menor número posible de falecidos. E nesta liña, e baixo as premisas de proporcionalidade que deben rexer as actuacións da autoridade pertinente e os seus axentes, debemos ter a disciplina e a coraxe de comportarnos de maneira excepcional coa obrigación que, a día de hoxe, temos.
As consecuencias da dureza deste confinamento están a empezar a brotar, cada vez, con máis forza. Circunstancias especiais de flexibilización deste enclaustramento deben tamén ser analizadas xa, con inmediatez (por exemplo, saídas de nenos con horarios fixados e controlados coas medidas de seguridade pertinentes, situacións de acompañamento de familiares de enfermos). Fóra disto, temos a obrigación, ética, moral e humana de respectar esta perda de liberdade de movemento temporal, por circunstancias do guión, que a vida nos puxo enfronte.
Unha vez pase todo isto, e cos deberes do estrito cumprimento dos nosos deberes ergo obrigacións realizados, poderemos pedir os nosos dereitos e esixir responsabilidades, a quen corresponda.
ALEJANDRO LUÍS OTERO JAMARDO